Op de avond dat Caspar Bik (1990) dansles geeft bij de NSVG[1], vereniging voor internationale dans in Nijmegen, komen wel vijftien culturen langs. In deze dansreis over de wereld laat hij de contrasten én overeenkomsten zien tussen bekende en onbekende internationale dansen. “Iedereen kan zich wel ergens mee identificeren.”
Caspar – dikke bos bruin haar, zwarte joggingbroek en T-shirt met het opschrift international understanding through dance – staat fier in het midden van de kring. Hij tapt licht met zijn tenen op de grond als hij een paar danspassen voordoet aan de groep mannen en vrouwen om hem heen. Af en toe fluit hij opzwepend tussen zijn tanden of maakt hij een grapje om ze bij de les te houden: “Dit is de dans waarin je je partner al na vier maten kwijtraakt aan de volgende.”
Legenden
Zacht gelach vult de voormalige theaterruimte in wijkcentrum De Ark van Oost in Nijmegen. Dansmaker en docentCaspar Bik gidst de groep door bekende internationale dansoorden, zoals Bulgarije en Roemenië, en neemt ze mee op ‘exotische uitstapjes’, naar Argentinië en Taiwan bijvoorbeeld.
Regelmatig vertelt hij een verhaal over de herkomst van de dans. Volgens een legende bootst een horon-dans uit het Turkse Zwarte Zeegebied de spartelende vissen in volle netten na, die op het droge land hun laatste adem uitblazen. En in Taiwan verjagen dansers kwade krachten met stotende armbewegingen en rinkelende belletjes in de Gao shan tsing-dans.
Het zit in onze genen
Caspar was een jaar of drie toen zijn ouders hem meenamen naar een repetitie van het amateurgezelschap waar ze volksdansten. Het plan was dat hij samen met de andere kinderen rustig in een hoekje zou spelen. Maar zodra de muziek begon, was er van stilzitten geen sprake meer. “Als ik muziek hoor, begint mijn lichaam te bewegen,” vertelt Caspar. “Ik zie het ook bij mijn dochter van twee. Ze vertaalt het ritme automatisch in beweging. Het zit gewoon in onze genen.”
Hij groeide op in Den Haag en begon al vroeg met dansen in de kindergroep die zijn ouders, samen met anderen, oprichtten. Regelmatig trad hij daarmee op. Als tiener danste hij in het weekend met vrienden bij verschillende dansgroepen en bezocht hij talloze volksdansfestivals. En nu draagt hij als volwassene de diversiteit van de internationale dansen over op anderen.
De Zwarte Zee
Aan de basis van Caspars lessen en choreografieën ligt, naast zijn levenservaring, de dansopleiding die hij volgde bij Codarts in Rotterdam. Hier maakte hij kennis met klassieke en moderne dansvormen, en reisde hij voor onderzoek naar volksdansen af naar landen rondom de Zwarte Zee, zoals Turkije, Bulgarije en Georgië.
Daar ontdekte hij onder andere dat dezelfde dans in verschillende regio’s uiteenlopende uitvoeringen kent. “Dit gebied kent vele minderheidsvolkeren, getekend door migratie, die hun eigen nuances verwerken in hun dansen. Rondreizende muzikanten speelden daarbij vast een belangrijke rol. Stel je een artiest voor die een melodie ‘leent’ van de buren, maar deze op een ander instrument speelt. Dat inspireert de dansers om er op een nieuwe manier op te dansen.”
“Alles wat leeft, blijft in beweging,” zegt Caspar. “Internationale dans is een levende cultuur!
Contact maken
“Alles wat leeft, blijft in beweging,” zegt Caspar. “Internationale dans is een levende cultuur! Het speelt namelijk in op een essentiële menselijke behoefte: contact maken met andere mensen. Door samen te dansen voelen mensen zich verbonden met elkaar, met de magische muziek én de oorsprong van deze dansen: de verschillende culturen.”
“In één les reis ik wel door vijftien culturen, van de Franse tot de Joegoslavische en van de Balkan tot Scandinavië. De ene dans is heel energiek en expressief, terwijl de andere juist naar binnen keert. Veel dansen draaien om het lichamelijke contact, maar er zijn er ook bij waar je juist op afstand van elkaar danst en elkaar aankijkt. Ieder mens heeft behoefte aan contact, al is de manier waarop voor iedereen ook weer anders.”
Iedereen kan meedoen
“De kracht van internationale dansen is dat het heel toegankelijk is: met een paar eenvoudige basisstappen kan iedereen meedoen. Daarbij zijn er altijd voldoende uitdagingen voor de meer ambitieuze dansers. Er zijn dus veel mogelijkheden zonder dat het ergens beperkt.” Mensen die zelf niet dansen, kennen de stijl waarschijnlijk vooral van voorstellingen van dansgroepen. Op het podium komt het krachtig over wanneer de kleding op elkaar is afgestemd, de dansers in dezelfde cadans bewegen en alles zo synchroon mogelijk verloopt.
“Maar dat is eigenlijk niet wat traditioneel dansen in de kern is,” glimlacht Caspar. “In de authentieke vorm, waar mensen als een gemeenschap bij elkaar komen, is het niet de bedoeling dat iedereen hetzelfde is. Want niemand is precies hetzelfde. Er is voor iedereen ruimte om er een eigen invulling aan het geven, waardoor zowel een tachtigjarige als een tiener mee kan doen, en dat die zich juist, ondanks de verschillen, met elkaar verbonden voelen.”
Zware jurken met bont
De lesavond in Nijmegen eindigt met een dans uit Chukotka, het noordoostelijke puntje van Siberië. Caspar is op het zwarte podium geklommen van het halfronde, koningsblauwe theaterdecor. Hij legt zijn hoofd in zijn nek, en maakt hiermee een in- en uit elkaar trekkende beweging, terwijl zijn armen meedoen.
Hij vertelt over de Chukchi vrouwen die deze bewegingen maakten terwijl ze zware jurken met bont droegen, waarmee ze gewichtig rondzwierden op de diepe drumtonen van de muziek. De sjamanistische bevolking imiteerde hiermee in hun dans verschillende dieren, waaronder vogels.
Tolerant naar wat anders is
Caspar beschikt over een ongekende kennis van de herkomst, choreografie en muziek van volksdansen van alle continenten. Na zijn studie bleef hij leren door te reizen en contact te leggen met dansers en docenten in de betreffende landen. Hij bezoekt (internationale) festivals en geeft daar workshops. De lessen van zijn docenten aan Codarts werken nog steeds door. Hierdoor kan hij zijn praktijkervaring in een context plaatsen, verbanden leggen tussen verschillende dansen en het referentiekader van volksdansen breder maken.
Caspar is vooral geïnteresseerd in de diversiteit van internationale dansen. “Soms lijkt het alsof we in onze samenleving weinig tolerantie hebben voor wat anders is. Maar als je interesse toont, bouw je kennis op en kun je jezelf met anderen verbinden.”
“Als ik goed lesgeef, komen de dansers ook iets tegen wat niet direct hun voorkeur heeft. Tegelijkertijd schotel ik zoveel verschillende dansen voor, dat iedereen zich wel ergens mee kan identificeren. Ik weet dat iedereen anders is. Wie ben ik als docent om dat te beperken?”
[1] De NSVG werd door Nijmeegse studenten opgericht in 1979 onder de naam Nijmeegse Studenten Volksdans Groep
Tekst: Iris Peters
Foto’s: Lambrecht de Jong
