Met een leven lang ervaring in dans en theater vertelt Désirée Rebel aan Ana Barić hoe ze het Internationaal Dans Theater (IDT) nieuw leven inblaast — met ruimte voor traditie, onderzoek en vernieuwing.
Kun je iets over jezelf vertellen?
“Mijn leven loopt eigenlijk parallel aan het IDT,” begint Désirée Rebel haar verhaal. “We zijn allebei geboren in 1961.” Op haar vijfde kreeg ze haar eerste volksdansles, gegeven door een van de oprichters van het Internationaal Danstheater (IDT). Dans zat sowieso in haar bloed: haar vader, Jan Rebel, was balletmeester en choreograaf bij het Scapino Ballet en haar moeder danste daar ook. Op haar zeventiende begon Désirée flyers uit te delen voor het IDT en ontdekte ze dat er audities waren. “Ik deed auditie en in januari 1980 stond ik er al. Er was een meisje zwanger, en zo rolde ik erin.” Désirée danste uiteindelijk 18 jaar bij het IDT, werkte daarna tot 2014 als balletmeester en was daarnaast actief in kostuumbeheer, productie en andere afdelingen.
Een nieuwe visie: verhalen vertellen door dans
Toen de subsidies rond 2011-2012 wegvielen, veranderde het gezelschap onder nieuwe leiding richting moderne dans. Toch bleef Désirée betrokken: “Omdat ik er 35 jaar werkte, konden ze me altijd vragen stellen.” In 2019 kreeg ze de vraag of ze het IDT wilde overnemen. “Daar heb ik heel lang over nagedacht. Je krijgt in principe alleen de naam, maar ik wilde het terugbrengen naar waar het ooit begon: de traditionele dans.”
Tijdens de coronaperiode, toen alles stilviel, kon ze goed nadenken over de koers die ze wilde varen. “Je moet iets anders verzinnen,” vertelt ze. “Ik wilde niet simpelweg dansvoorstellingen maken zoals vroeger. Ik wilde de achtergrondinformatie en de verhalen vertellen die ik door mijn reizen en ontmoetingen heb verzameld.”
Désirée merkte: “De wereld zit vol verhalen. Ik wil dat het publiek de wereld ziet via mijn ogen.”
Haar fascinatie gaat veel verder dan alleen het aanleren van passen: “Elke cultuur heeft zijn eigen bewegingsidioom,” legt ze uit. “In Armenië dans je veel met de armen, in Indonesië zie je dierenbewegingen terug. In Turkije heeft de manier van kleden weer invloed op hoe er bewogen wordt. Elk land heeft zijn eigen ‘lichaamstalent’, zoals ik het noem.”
Tijdens haar carrière heeft Désirée geleerd om scherp onderscheid te maken tussen het persoonlijke bewegingsidioom van de danser en dat van de stijl zelf: “Dat zijn twee totaal verschillende dingen. Je moet ze kunnen scheiden.”
”Elke cultuur heeft zijn eigen bewegingsidioom,” legt ze uit.
De inspiratie voor FEMMES
De eerste voorstelling die Désirée onder haar nieuwe IDT-visie maakte, was FEMMES. De inspiratie daarvoor kwam al jaren eerder: “In 2012 zag ik een choreografie van een Koreaanse vrouw, en ik was compleet overdonderd. Hoe bijzonder is het als iets op zo’n academisch hoog niveau wordt uitgevoerd, en toch trouw blijft aan de stijl.”
Dat gevoel bleef haar bij. Ze besloot te gaan onderzoeken hoe vrouwen in verschillende culturen bewegen, leven en trots zijn op hun identiteit. “Ik wilde de eigenschappen van vrouwen in verschillende culturen laten zien. Ik vind een vrouw in haar volle glorie het allermooiste wat er is.” FEMMES laat via dans, zang en verhalen de verschillende aspecten van vrouw-zijn in diverse culturen zien. De voorstelling werd een succes: “We spelen in kleine zalen die vol zitten, en het publiek reageert heel warm.”
Een nieuwe vorm: creatieve documentaires
Ook over haar toekomstige werkwijze is Désirée duidelijk: “Door de visie die ik heb op de voorstellingen die ik wil maken, werk ik aan creatieve documentaires.” Dat betekent dat er live wordt gezongen, gesproken en gedanst, maar zonder gebruik van livebeeldmateriaal op de achtergrond. “Ik zal nooit livebeelden projecteren. Alles gebeurt live, op het podium. Alsof je kijkt naar een documentaire – maar dan in het theater.” Op deze manier wil ze het publiek op een pure en directe manier meenemen in verhalen uit verschillende culturen.
Werken met dansers en muzikanten
In plaats van een vast gezelschap werkt Désirée nu projectmatig: “Ik neem dansers, muzikanten en zangers aan die op dat moment nodig zijn voor een specifieke voorstelling. Ik werk wel met een vaste componist/musicus, Floor Minnaert die jarenlang het orkest geleid heeft bij het Internationaal Danstheater. Er kwamen veel muzikanten mee met de choreografen uit bijv. Tajikistan, Uzbekistan maar ook de Cook Islands India en nog veel meer landen. Zij namen allemaal voor ons onbekende instrumenten mee die bespeeld moesten worden.”
Ze werft performers via audities of via haar grote netwerk. “Ik kijk niet naar afkomst, maar naar expertise,” benadrukt ze. “Het team van Femmes varieert in leeftijd van 26 tot 64 jaar.”
De jeugdvoorstelling Echt!?!
Voor haar nieuwe jeugdvoorstelling Echt!?!, bedoeld voor basisschoolkinderen, zoekt ze ook kinderen met een eigen talent: “Ik wil laten zien dat elk kind zijn eigen achtergrond meeneemt in een bewegingsidioom of via muziek, dit wordt een stuk in de voorstelling.”
“Het gaat over de waarheid: maar wat is waarheid?” legt ze uit. “Een kind wordt opgevoed in een bepaalde cultuur en krijgt allerlei informatie over zich heen gegooid. Maar wat is daarvan allemaal waar? Is wat wij zeggen tegen een kind in Nederland hetzelfde als wat ze in Hongarije, Turkije of Marokko zeggen?” De voorstelling krijgt een cabaretachtige sfeer, vol illusies, grappige scenes, dans en een spreekster die alles aan elkaar praat.
Traditie en vernieuwing
Hoewel Désirée werkt vanuit respect voor traditie, is ze zich ervan bewust dat culturen niet stilstaan. “Elke stijl maakt een ontwikkeling door, maar de essentie blijft. Je ziet dat bijvoorbeeld in de Chinese sword dance, gebaseerd op een verhaal van 2000 jaar geleden. De bewegingen zijn geëvolueerd, maar de ziel van de dans leeft voort.”
Ervaringen met cultural appropriation
Ze vertelt openhartig over de moeilijkheden die ze heeft ervaren rondom het thema cultural appropriation: “Sommige mensen vroegen: ‘Wie geeft jou het recht om bijvoorbeeld een Koreaanse dans door een Japans meisje te laten uitvoeren?’”
Om haar werkwijze te verantwoorden, nam ze contact op met de Koreaanse ambassade: “Die begrepen niet waarom ik überhaupt die vraag stelde. Heel veel landen zien dit als een compliment, mits de choreografie met respect voor hun cultuur is gemaakt en uitgevoerd.” Désirée blijft bij haar visie: “Ik zie het niet als toe-eigening, maar als bewondering voor een cultuur. Hoe mooi is het als je iets eert en tot leven brengt, vanuit respect?”
Nieuwe projecten en idealen
Naast FEMMES werkt Désirée aan een nieuwe productie rond etnische fotografie. Dans, kostuums en muziek worden ingezet om verhalen tot leven te brengen. “Iedere voorstelling moet een verhaal vertellen. Ik wil werelden openen, niet alleen pasjes laten zien.”
Wat kan Désirée betekenen voor amateurdansers?
Désirée wil haar brede kennis ook delen met amateurdansers en docenten. “Ik bied geen specifieke stijl of choreografieën aan. Er zijn al veel goede werelddans docenten die een stijl aanleren,” legt ze uit. “Ik leer dansers hoe ze hun lichaam kunnen gebruiken zodat het lijkt alsof ze uit die cultuur komen.” Ze ontwikkelde een basistechniekles werelddans: “Wat maakt een Bulgaarse dans anders dan een Servische? Hoe werk je samen in een kring? Welke lichaamshouding hoort bij welke cultuur?” “Ik kan een breder perspectief bieden,” zegt ze. “Niet alleen over hoe je danst, maar over waarom je op een bepaalde manier beweegt. Dus hoe je je lichaam de essentie van een stijl leert.”
Slotwoorden
“Ik vecht ervoor dat het bewonderen van traditionele bewegingsidiomen blijft bestaan,” zegt Désirée bevlogen. “We worden steeds multicultureler, en juist daarom is het zo belangrijk dat deze prachtige dansvormen niet verdwijnen.”
Meer informatie over FEMMES vind je hier.
